خانه دروغگو آتش گرفت، هیچ کس باور نکرد

زمینه پیدایش

آورده‌اند شخصی هر بار برای تفریح، بر پشت‌بام خانه خود می‌رفت و فریاد می‌کرد: ای مردم، کمک کنید که خانه‌ام آتش گرفت! مردم به کمک او می‌دویدند و چون اثری از آتش نمی‌دیدند، مات و مبهوت وی را می‌نگریستند و او بر حال ایشان می‌خندید. از قضا روزی خانه‌ این فرد آتش گرفت و هر چه داد و فریاد کرد، کسی به کمک او نرفت تا خانه‌اش کاملاً سوخت.(1)

پیامها

دروغگویی مردم را نسبت به دروغگو بی‌اعتماد می‌کند.
سخنان راست دروغگو نیز برای مردم پذیرفته نیست.
مسئولان و کارگزاران حکومت برای جلب اعتماد مردم، باید صادق باشند و از دروغگویی بپرهیزند.
کاربرد: این ضرب‌المثل در نکوهش دروغگویی و بیان نتیجه و عاقبت دروغگویی به کار می‌رود.

ضرب المثل های هم مضمون

چوپان دروغگو؛ آن‌که به دروغگویی منسوب گشت، اگر راست گوید، از او باور ندارند.(2)

اشعار هم مضمون

به گرد دروغ آن‌که گردد بسی * از او راست باور نکرد کسی (اسدی)
کسی را که عادت بود راستی * خطایی رود، در گذارند از او وگر نامور شد به قول دروغ * دگر راست باور ندارند از او(2) (سعدی)

ریشه های قرآنی حدیثی

حضرت علی(علیه السلام): «مَن کُثَرَ کِذبُهُ لَم یُصَدَّق؛ آن‌که فراوان دروغ گوید، دیگر حرفش را باور نمی‌کنند».(3)

لغات

گرد: اطراف
نامور: مشهور
دگر: دیگر

پی‌نوشت‌ها:

1. احمد بهمنیار، داستان‌نامه بهمنیاری، تهران، دانشگاه تهران، 1361، چ 3، ص 284.
2. ابراهیم شکورزاده بلوری، دوازده هزار ضرب‌المثل فارسی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1384، چ 2، ص 435.
3. علی‌اکبر دهخدا، امثال و حکم، تهران، امیرکبیر، 1357، چ 4، ج 1، ص 453.
4. غلامرضا حیدری ابهری، حکمت‌نامه پارسیان، قم، نشر جمال، 1385، چ 1، ص 297.
5. مصطفی درایتی، تصنیف غررالحکم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چ 1، ح 4388.

منبع مقاله: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما